Yapay zeka verileri çalıyor mu? Uzmanı açıkladı

Günümüzde sosyal medya platformlarının yaygın kullanımı, kişisel veriler açısından ciddi tehditler oluşturuyor. Bunun sebebi, bireylerin verilerinin bot hesaplar ve yapay zeka temelli uygulamalarla toplanıyor olması. Veri güvenliği konusunda yaşanan bu eksiklik bazı hukuki tartışmaları da gündeme taşıdı. Av. Fırat Çetintaş veri toplama uygulamalarının hukuki boyutunu Damla Denizhan'a açıkladı. Detaylar haberimizde…

Damla Denizhan

ABONE OL

Bot hesaplar ve yapay zekâ temelli uygulamalar dijital çağda oldukça sık kullanılıyor. Uzmanlar, giderek artan bu hesapların ve uygulamaların bireylerin veri gizliliğinin korunması başta olmak üzere birçok alanda tehdit oluşturabileceğini söylüyor. Av. Fırat Çetintaş, bot hesaplar ve yapay zeka temelli uygulamaların hukuka aykırılık hallerini Damla Denizhan'a açıkladı. İşte detaylar...

1. Bot hesaplar veya otomatik yazılımlar aracılığıyla veri toplamak hangi durumlarda hukuka aykırı sayılır?

Botlar veya otomatik yazılımlar, belirli kurallar çerçevesinde programlanmış ve genellikle insan müdahalesi olmadan çalışan araçlardır. Bu yazılımların internet sitelerinden veya platformlardan veri toplama işlemi, bazı durumlarda hukuka aykırı sayılabilir. Hukuka aykırılık halleri şu başlıklar altında toplanabilir:

Kişisel Verilerin Açık Rıza Olmaksızın Toplanması

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) uyarınca, kişisel verilerin açık rıza olmaksızın işlenmesi esas olarak yasaktır. Açık rıza alınmaksızın yapılan veri toplama faaliyetleri, ilgili kişinin temel hak ve özgürlüklerini ihlal edebileceğinden hukuka aykırı sayılır. (KVKK md. 5, md. 6).

Platformların Kullanım Koşullarına Aykırılık

Sosyal medya ya da haber platformlarının kullanım şartlarında, botlarla veri çekimi (scraping) açıkça yasaklanabilir. Bu şartlara aykırı davranmak, Türk Borçlar Kanunu anlamında sözleşmeye aykırılık ve haksız fiil doğurabilir.

Fikri Hakların İhlali

Web sitesi içeriği Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında eser olarak değerlendiriliyorsa, botlar vasıtasıyla bu içeriklerin izinsiz kopyalanması, telif hakkı ihlaline yol açabilir.

Haksız Rekabet

Botların ticari amaçla kullanılması, özellikle rakip platformlardan veri çekilerek yeniden sunulması halinde, Türk Ticaret Kanunu md. 54 ve devamı maddeleri uyarınca haksız rekabet teşkil edebilir.

2. Bir sosyal medya platformundaki kamuya açık veriler, rıza almadan toplanabilir mi? Hukuken bu mümkün mü?

"Kamuya açık veri" kavramı, teknik olarak erişilebilir olan verileri ifade etse de, hukuken bu verilerin serbestçe toplanabileceği anlamına gelmez. KVKK kapsamında bir verinin "kişisel veri" niteliği taşıyıp taşımadığı esas alınır.

KVKK md. 5/2-d hükmü, kişisel verinin ilgili kişi tarafından alenileştirilmiş olması halinde rıza aranmaksızın işlenebileceğini belirtir. Ancak bu durum bile ölçülülük ve amaca bağlılık ilkeleriyle sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla verilerin sadece aleni olması, her türlü otomatik veri çekimine hukuki dayanak oluşturmaz.

3. Botlarla kişisel veri toplayan biri, KVKK kapsamında hangi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir?

KVKK hükümlerine aykırı olarak kişisel veri toplayan kişi ya da kurumlar, hem özel hukuk boyutunda hem de ceza hukuku boyutunda yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.

Cezaî Yaptırımlar

5237 sayılı TCK'nın 136. maddesinde "Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme" başlığıyla düzenlenen suçun madde metni şu şekildedir:

Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.136/1).

Hukukî Tazminat

Veri sahibi, KVKK md. 14/3'e göre zararının tazminini talep edebilir. Mahkemeler tarafından hem maddi hem manevi tazminata hükmedilebilmektedir.

4. Veri toplayan yazılımlar yapay zekâ temelli olduğunda, hukuki sorumluluk yine yazılımı kullanan kişiye mi aittir?

Mevcut Türk hukuk sistemi, yapay zekâyı bağımsız bir tüzel ya da gerçek kişi olarak tanımamaktadır. Bu nedenle:

1- Veri işleme kararını veren kişi (veri sorumlusu),

2- Yapay zekâyı geliştiren veya kullanan kişi ya da kuruluş, hukuken sorumlu tutulur.

Bu konuda genel kabul gören yaklaşım, "kontrol ve denetim ilkesi" çerçevesindedir. Yapay zekâ ne kadar özerk çalışırsa çalışsın, onu kullanıma sokan kişi veya kurum, kanaatimce ilgili veri işleme faaliyetinin sonucundan sorumludur.